Cảnh báo các dấu hiệu quai bị và cách điều trị bệnh

Quai bị là một bệnh do virus gây sốt và sưng tuyến nước bọt. Các biến chứng nghiêm trọng và có khả năng gây tử vong bao gồm viêm não (viêm não) hoặc cơ tim (viêm cơ tim). Do đó phát hiện sớm các dấu hiệu quai bị để điều trị kịp thời là điều vô cùng cần thiết.

Dấu hiệu quai bị ở 4 giai đoạn phát triển bệnh

Viêm tuyến mang tai là dấu hiệu quai bị điển hình.

Trong quá trình diễn biến của bệnh, dấu hiệu quai bị được chia thành 4 giai đoạn, gồm:

Giai đoạn ủ bệnh

Thời kỳ ủ bệnh, từ khi bắt đầu lây nhiễm cho đến khi các dấu hiệu quai bị bắt đầu xuất hiện, là khoảng 7 - 25 ngày, trung bình là 16 - 18 ngày. 20 - 40% ca nhiễm trùng không có triệu chứng hoặc chỉ giới hạn ở các triệu chứng hô hấp nhẹ, đôi khi kèm theo sốt. 

Giai đoạn phát bệnh

Ở giai đoạn đầu, người bệnh thường có các triệu chứng nhẹ, không đặc hiệu như sốt nhẹ, khó chịu, đau cơ, chán ăn và đau họng. Sau đó bệnh khởi phát bằng những cơn sốt cao trên 38 độ C kéo dài từ 3 - 4 ngày, đi kèm các dấu hiệu quai bị rõ ràng hơn như:

• Đau đầu;
• Nhức tai;
• Ớn lạnh, sợ gió;
• Đau nhức;
• Đau tai;

Giai đoạn phát bệnh hoàn toàn

Viêm tuyến mang tai (tức là sưng tuyến mang tai) hoặc sưng tuyến nước bọt là dấu hiệu quai bị đặc trưng nhất của giai đoạn này. Tình trạng này xảy ra ở khoảng 90% các trường hợp có triệu chứng và 60–70% tổng số ca nhiễm bệnh.

Khi bị viêm tuyến mang tai do quai bị, tuyến mang tai trái và phải thường bị sưng đau (một số ít trường hợp chỉ bị sưng một bên). Viêm tuyến mang tai xảy ra trong vòng 2 - 3 tuần sau khi tiếp xúc với vi-rút, trong vòng hai ngày kể từ khi phát triển các triệu chứng. Tình trạng này thường kéo dài 2 - 3 ngày, nhưng cũng có thể kéo dài một tuần hoặc lâu hơn.

Bên cạnh đó, khi há miệng, nhai hay nuốt, người bệnh sẽ cảm thấy đau hơn, cơn đau có thể lan rộng ra tai, họng viêm đỏ và sưng hạch góc hàm. Điều này khiến người bệnh biếng ăn, mệt mỏi và cảm thấy khó chịu hơn.

Ngoài ra, sưng và đau tinh hoàn là dấu hiệu quai bị ở 15 - 40% nam giới sau tuổi dậy thì bị nhiễm vi rút quai bị. Tình trạng này xảy ra 10 ngày sau khi bắt đầu viêm tuyến mang tai. Tuy nhiên, những triệu chứng này có thể xảy ra đến 6 tuần sau khi bắt đầu viêm tuyến mang tai. Viêm tinh hoàn do quai bị thường xảy ra ở một bên nhưng một số ít (15 - 30% ca bệnh) có thể xảy ra ở cả hai bên. 

Sự khởi đầu của viêm tinh hoàn có liên quan đến các dấu hiệu quai bị toàn thân như sốt cao, nôn mửa, nhức đầu và khó chịu, sưng, đau vùng bìu, da bìu đỏ, tinh hoàn sưng to gấp 3-4 lần bình thường,... Các triệu chứng có thể tiến triển trong 72 giờ sau khi phát bệnh nhưng có xu hướng tự khỏi trong vòng 2 tuần. Tuy nhiên khi xuất hiện các triệu chứng này, người bệnh nên đến bệnh viện để được hỗ trợ điều trị gấp, tránh kéo dài, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản sau này.

Giai đoạn phục hồi 

Nếu được chăm sóc và điều trị kịp thời, bệnh quai bị thường sẽ hết sau khoảng 1 tuần. Các dấu hiệu quai bị như sưng viêm tuyến mang tai, đau khi nhai nuốt,... sẽ giảm nhẹ và dần biến mất.

Biến chứng nguy hiểm của bệnh quai bị

Quai bị nếu không được điều trị kịp thời có thể để lại nhiều biến chứng nguy hiểm.

Mặc dù quai bị là bệnh không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng nếu không phát hiện dấu hiệu quai bị và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm.

Một số biến chứng quai bị bao gồm:

• Viêm vú xảy ra ở khoảng 30% phụ nữ sau tuổi dậy thì.
• Viêm buồng trứng, xảy ra ở 5–10% phụ nữ sau tuổi dậy thì, thường có biểu hiện đau vùng chậu.
• Viêm màng não ( 5–10% trường hợp) thường xảy ra 4–10 ngày sau khi xuất hiện các dấu hiệu quai bị. Viêm màng não do quai bị cũng có thể xảy ra một tuần trước khi viêm tuyến mang tai cũng như trong trường hợp không bị viêm tuyến mang tai. Nó thường đi kèm với các triệu chứng như sốt, nhức đầu, nôn mửa và cứng cổ.
• Viêm não (ít hơn 0,5% trường hợp). Bệnh nhân bị viêm não do quai bị thường bị sốt, thay đổi ý thức, co giật và suy nhược. Giống như viêm màng não, viêm não do quai bị có thể xảy ra mà không có dấu hiệu quai bị viêm tuyến mang tai.
• Một biến chứng khác của bệnh quai bị là điếc, xảy ra ở khoảng 4% trường hợp. Điếc quai bị thường đi kèm với các triệu chứng tiền đình như chóng mặt và chuyển động mắt lặp đi lặp lại, không kiểm soát được.
• Trong ba tháng đầu của thai kỳ, bệnh quai bị có thể làm tăng nguy cơ sảy thai sớm. Tuy nhiên, quai bị không liên quan đến dị tật bẩm sinh.

Cách chăm sóc bệnh nhân bị quai bị

Người bệnh cần có chế độ chăm sóc và nghỉ ngơi hợp lý để nhanh chóng hồi phục.

Không có cách điều trị cụ thể cho bệnh quai bị. Bệnh sẽ tiến triển và thường tự biến mất trong vòng vài tuần. Điều trị bệnh quai bị tập trung vào việc làm giảm các dấu hiệu quai bị sưng viêm làm cho người bệnh thoải mái nhất có thể. 

Do đó, bên cạnh việc điều trị bằng thuốc theo chỉ định của bác sĩ, bệnh nhân có thể áp dụng một số cách chăm sóc khác như:

• Chườm mát tại các vùng bị sưng viêm;
• Uống nhiều nước, ăn thức ăn mềm và súc miệng bằng nước muối ấm.
• Dùng thuốc không chứa aspirin như acetaminophen và ibuprofen để hạ sốt và giảm đau.
• Không dùng chung vật dụng cá nhân với người khác để giảm nguy cơ lây bệnh.
• Nghỉ ngơi và ngủ đủ giấc.
• Người bệnh không nên đi làm/đi học cho đến 5 ngày sau khi các triệu chứng bắt đầu để hạn chế sự lây lan.

Lưu ý, không cho trẻ uống aspirin để giảm đau. Trẻ bị virus như quai bị nếu uống aspirin có thể mắc hội chứng Reye, một căn bệnh nguy hiểm khiến trẻ bị suy gan, sưng não và thậm chí tử vong.

Kết luận

Các dấu hiệu quai bị thường phát triển từ 14 đến 25 ngày sau khi bị nhiễm vi-rút quai bị (thời gian trì hoãn này được gọi là thời kỳ ủ bệnh). Mặc dù các dấu hiệu sưng viêm không nghiêm trọng, nhưng bệnh quai bị thường có các triệu chứng tương tự như các loại nhiễm trùng nghiêm trọng khác, chẳng hạn như sốt tuyến và viêm amidan. Tốt nhất bạn nên đến gặp bác sĩ để chẩn đoán chính xác và điều trị phù hợp nhé.