Chế độ hưu trí: 3 điều người lao động cần biết

Chế độ hưu trí là quyền lợi quan trọng khi tham gia BHXH mà người lao động sẽ được hưởng. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn băn khoăn về điều kiện và mức hưởng cụ thể các khoản trợ cấp của chế độ bảo hiểm này. Chính vì vậy, nắm bắt các thông tin quan trọng về chế độ hưu trí là điều mà người lao động nên làm để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của bản thân.

1. Chế độ hưu trí là gì?

Chế độ hưu trí là một trong các chế độ của BHXH nhằm đảm bảo sinh kế cho người lao động đã hết tuổi lao động hợp pháp.

Chế độ hưu trí là chế độ chi trả lương hưu cho người lao động hết tuổi lao động theo quy định của pháp luật. Quyền lợi này nhằm người lao động khi về già sẽ có các chi phí trang trải cuộc sống hàng ngày. Đây là một trong những chế độ mà người lao động được hưởng khi tham gia BHXH.

2. Điều kiện hưởng chế độ hưu trí khi tham gia BHXH

Theo quy định của pháp luật, điều kiện để hưởng chế độ hưu trí được tính dựa trên tuổi của người lao động và số năm đóng BHXH.

Khoản 1 Điều 54 Luật BHXH năm 2014 được sửa đổi bởi Điểm (a) Khoản 1 Điều 219 Luật Lao động 209 quy định độ tuổi người lao động nghỉ hưu được hưởng chế độ hưu trí như sau:

• Người lao động quy định tại Điểm (a) (b) (c) (d) (g) (h) Khoản 1 Điều 2 của Luật này (trừ trường hợp tại Khoản 3 Điều này), nếu có đủ 20 năm tham gia BHXH thì khi nghỉ việc sẽ được hưởng lương hưu khi thuộc một trong các trường hợp sau:

+ Nam đủ 60 tuổi và nữ đủ 55 tuổi;

+ Nam từ 55 đến 60 tuổi, nữ từ 50 đến 55 tuổi, có đủ 15 năm làm việc ở vị trí hoặc công việc khó khăn, độc hại, nguy hiểm hoặc đặc biệt khó khăn, nguy hiểm theo danh mục do Bộ LĐ - Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế ban hành hoặc có đủ 15 năm làm việc ở những khu vực có hệ số phụ cấp 0,7 trở lên;

+ Người lao động từ 50 đến đủ 55 tuổi và có tham gia BHXH từ 20 năm trở lên mà trong đó có đủ 15 năm làm việc khai thác than trong hầm lò;

+ Người lao động bị nhiễm HIV/AIDS do tai nạn nghề nghiệp.

Ngoài ra, theo Khoản 3 và 4 Điều 169 Luật lao động 2019 cũng quy định tuổi nghỉ hưu cho các trường hợp đặc biệt cụ thể như sau:

• Người lao động bị suy giảm khả năng lao động; làm nghề, công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn có thể dẫn đến tuổi nghỉ hưu thấp hơn 5-10 năm so với vùng có điều kiện làm việc bình thường.
• Người lao động có trình độ chuyên môn cao và trong một số trường hợp có thể nghỉ hưu trước tuổi, nhưng không quá 05 năm theo quy định tại thời điểm nghỉ hưu, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

3. Mức hưởng chế độ hưu trí khi tham gia BHXH

Tỷ lệ (%) hưởng lương hưu hàng tháng tối thiểu của lao động nam và nữ khi về hưu là 45% mức lương đóng BHXH.

Căn cứ theo Điều 56 Luật BHXH, Điều 7 NĐ 115/2015/NĐ-CP, mức lương hưu hàng tháng mà người lao động đủ kiện nhận trợ cấp BHXH được tính như sau:

Mức hưởng lương hưu hàng tháng

Lương hưu hàng tháng = Tỷ lệ (%) hưởng lương hưu x Mức bình quân tiền lương tham gia BHXH

Trong đó:

• Lao động nam sẽ nhận trợ cấp chế độ hưu trí là 45%. Đây là mức bình quân tiền lương tháng tham gia BHXH trong vòng 20 năm. Sau đó tiếp tục cộng thêm 2% cho mỗi năm tham gia, mức tối đa là 75%.
• Lao động nữ sẽ nhận trợ cấp chế độ hưu trí là 45%. Đây là mức bình quân tiền lương tháng tham gia BHXH trong vòng 15 năm. Sau đó tiếp tục cộng thêm 2% cho mỗi năm tham gia, mức tối đa là 75%.
• Lao động nữ hoạt động ở xã, phường, thị trấn đủ điều kiện hưởng lương hưu được tính theo số năm đóng BHXH và mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH như sau:

+ Đóng BHXH từ 15 năm thì mức trợ cấp chế độ hưu trí là 45% mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.

+ Đóng BHXH từ 16 - 20 năm thì tính thêm 2% cho mỗi năm tham gia.

Ví dụ: Tính đến tháng 02/2021, cô A đủ 55 tuổi và có 15 năm đóng BHXH với mức bình quân tiền lương tham gia BHXH là 4,400,000 đồng. Theo công thức tính lương hưu ở mục trên thì mức trợ cấp chế độ hưu trí hàng tháng cô A được nhận là: 45% x 4,400,000 = 1,980,000 đồng/tháng.

Như vậy, một tháng cô A sẽ nhận được 1,980,000 đồng/ tháng tiền lương hưu. Ngoài ra, mỗi năm cô A sẽ được tăng thêm 2% mức hưởng. Cụ thể, năm 2022 mức tiền lương hưu của cô A sẽ tăng lên từ 1,980,000 đồng lên 4,400,000 x 47% = 2,068,00 đồng/tháng và mức hưởng tối đa là 3,300,000 đồng/ tháng.

Trường hợp người lao động nghỉ hưu trước tuổi quy định do suy giảm khả năng lao động theo quy định thì mức hưởng trợ cấp chế độ hưu trí hàng tháng được tính như trên. Sau đó, cứ mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi quy định giảm trừ 2%.

Trợ cấp một lần

Người lao động có số năm tham gia BHXH cao hơn tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, ngoài lương hưu hàng tháng còn được nhận khoản trợ cấp chế độ hưu trí một lần.

- Mức trợ cấp một lần được tính theo số năm đóng bảo hiểm xã hội cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, cứ mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội thì được tính bằng 0,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội.

• Tổng số tiền tính theo số năm đóng BHXH lớn hơn số năm tương ứng với tỷ lệ lương hưu 75% thì cứ mỗi năm đóng BHXH được tính bằng 0,5 tháng mức bình quân tiền lương đóng BHXH.
• Đối với số tháng lẻ, lẻ từ 1 đến 6 tháng được tính là nửa năm, lẻ từ 7 đến 11 tháng được tính là 1 năm.

Ví dụ: Bà A (53 tuổi) bị suy giảm khả năng lao động 65%, có 26 năm 4 tháng tham gia BHXH, nghỉ hưu tháng 6/2022. Tỷ lệ lương hưu bà A được hưởng sẽ tính như sau:

• 15 năm đầu được tính bằng 45%;
• Từ năm thứ 16 đến năm thứ 26 là 11 năm, tính thêm: 11 x 2% = 22%;
• 4 tháng được tính là 1/2 năm, tính thêm: 0,5 x 2% = 1%

Tổng các tỷ lệ trên là: 45% + 22% + 1% = 68%. Tuy nhiên, bà A nghỉ hưu trước tuổi 55 theo quy định là 2 năm nên tỷ lệ hưởng lương hưu tính giảm: 2 x 2% = 4%. Như vậy, tỷ lệ hưởng lương hưu hàng tháng của bà A là 68% - 4% = 64%.

Ngoài ra, do có thời gian đóng BHXH cao hơn số năm tương ứng 75% (nhiều hơn hơn 25 năm) nên bà A còn được hưởng trợ cấp chế độ hưu trí một lần khi nghỉ hưu là: 1,5 năm x 0,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH.

Kết luận

Trên đây là các thông tin về chế độ hưu trí, bao gồm về cách tính lương hưu hàng tháng và trợ cấp một lần khi nghỉ hưu. Với những thông tin này, hy vọng người lao động có thể chủ động hơn trong việc tính lương hưu hàng tháng và nhận đầy đủ quyền lợi theo quy định của pháp luật.